HỘI CHỨNG FLORENCE là gì? Có liên quan, giống hoặc khác gì so với HỘI CHỨNG PARIS hay không?
Nếu "Hội chứng Paris" thể hiện sự hụt hẫng, sốc nặng văn hóa một cách cực đoan, thể hiện những mâu thuẫn chí chóe nhau một trời một vực, đó là những thái cực giữa một khung cảnh hoa lệ khang trang đẹp mắt được văn chương ca tụng sự lãng mạn và quảng bá không ngớt lời với sự nhếch nhác nhộn nhạo của những đống rác, "hương thơm tho phảng phất" của nước tiểu đi kèm những rình rập hiểm nguy, đó là sự khác biệt giữa mường tượng mơ mộng nên thơ và hiện thực phũ phàng nghiệt ngã, kỳ vọng quá cao so với thực tế thật vọng không được như mong đợi của nhiều người, thường gặp nhất là những khách du lịch Nhật Bản, được xem là dễ mắc hội chứng này nhất.
Thì "Hội chứng Florence" lại mang đến một thái cực cực đoan khác, khi kỳ vọng mong đợi lại được đáp ứng thành hiện thực ở tầm vóc "level" cao hơn so với tưởng tượng, khiến cho họ "ngộ độc" vì quá nhiều đến mức có thể "tẩu hỏa", đặc biệt là ở những người có lòng ham thích mến mộ và tình yêu say mê rất lớn đối với mỹ thuật.
I) THÀNH FLORENCE - CÁI NÔI THAY ĐỔI LỊCH SỬ NHÂN LOẠI - TÒA THÀNH TẬP TRUNG NGHỆ THUẬT VĨ ĐẠI NHẤT THẾ GIỚI
Thành Florence - nơi khởi nguồn linh hồn của nước Ý - thủ phủ của xứ Tuscany mơ mộng - chính là cái nôi khai sinh của Phục Hưng (the Cradle of the Renaissance).
Tòa thành này trở thành trung tâm của tuyến giao thương và tài chính quan trọng bậc nhất châu Âu thời Trung Cổ, đứng trong top những thành bang giàu có nhất và tiến bộ nhất thời kỳ bấy giờ, và được mệnh danh là "Thành Athens của thời Trung Cổ" - "Athens of the Middle Ages".
Lịch sử chính trị đầy thăng trầm và biến động bao gồm các thời kỳ cai trị của gia tộc Medici quyền lực cũng như nhiều cuộc cách mạng tôn giáo và cộng hòa, cùng sức mạnh tài chính và giao thương đi kèm những thành tựu vượt bậc trong mọi lĩnh vực văn hóa, chính trị, nghệ thuật đã khiến thành phố trở thành bước ngoặc lớn trong lịch sử Ý và châu Âu, tạo ảnh hưởng sâu sắc đến chiều dài lịch sử nhân loại, thay đổi tiến trình lịch sử thế giới bước sang một trang mới, thoát ra khỏi Đêm Trường Trung Cổ.
Với nguồn lực mạnh như vậy, chỉ có Florence mới đủ sức Thiên Thời - Địa Lợi - Nhân Hòa để khai sinh ra Phục Hưng (cũng như Thượng Phục Hưng - High Renaissance), từ đó tạo bệ phóng để lột xác thay đổi bộ mặt Châu Âu, làm sống lại các giá trị vĩ đại của Hy Lạp-La Mã cổ xưa đi kèm những triết lý, tri thức, kỹ thuật, khoa học, giáo dục cải cách, từ đó, dần dần tạo động lực cho Thời đại Khám phá của Châu Âu (Age of Discovery) thế kỷ 15 và tiền đề cho Kỷ nguyên Khai Sáng (Age of Enlightenment) thế kỷ 17-18 khi mà Paris trở thành "Kinh Đô Ánh Sáng", và từ đó làm nền tảng cho cuộc Cách mạng Công nghiệp ở Anh thay đổi cả thế giới, tuần tự theo chiều dài lịch sử.
Thành Florence nói riêng hay vùng đất Tuscany nói chung được nhận định là chốn địa linh nhân kiệt trong lịch sử Ý, là nơi xuất thân của rất nhiều con người có tầm ảnh hưởng to lớn đến dòng chảy cuộc sống văn hóa, chính trị, nghệ thuật của châu Âu và tiến trình lịch sử thế giới. Cimabue và Giotto, những ông tổ của ngành hội họa Ý, cũng như Arnolfo và Andrea Pisano, những người tạo nên làn sóng đổi mới kiến trúc và điêu khắc. Brunelleschi, Donatello và Masaccio, các bậc trưởng phụ của thời kỳ Phục Hưng, hay những bậc thiên tài toàn năng hoàn vũ và quái kiệt kỳ nhân dị sĩ như Leonardo da Vinci và Michelangelo cho đến "Thánh hội họa" Raphael - được xem là Bộ ba Đại vĩ sư bậc thầy vĩ đại nhất thời Phục Hưng (The Trinity of Great Masters of the Renaissance), đều là những con người đã từng sống và hoạt động tại thành Florence này, cùng nhiều những tên tuổi nghệ sĩ nổi tiếng lừng danh khác.
Những cống hiến nghệ thuật và khoa học của những bậc thầy thiên tài và các vĩ nhân Phục Hưng như Brunelleschi, Michelangelo, Giotto, Botticelli, Leonardo da Vinci, Donatello, Lorenzo de' Medici, Galileo Galilei là vô giá, kiến tạo nên Trung tâm lịch sử Florence trở thành khu vực có mật độ tập trung dày đặc vĩ đại nhiều kiệt tác nổi tiếng nhất trên thế giới, thu hút hàng triệu lượt khách du lịch mỗi năm và được trao tặng danh hiệu Di sản UNESCO của nhân loại vào năm 1982 cũng như được lựa chọn là một trong những Thủ đô Văn hóa tiên phong đầu tiên của châu Âu vào năm 1986, sau Athens năm 1985.
Sự phong phú và đồ sộ của các di sản lịch sử, nghệ thuật, khoa học, thiên nhiên và cảnh quan làm cho trung tâm của thành phố và các ngọn đồi xung quanh trở thành một "bảo tàng sống" thực thụ vĩ đại, mà từ đó Forbes đã xếp hạng Florence là một trong những thành phố đẹp nhất trên thế giới.
the greatest concentration of universally renowned works of art in the world is found here - trích lời giới thiệu trên trang chính thức của UNESCO về di sản thế giới "Historic Centre of Florence"
Florence còn được xem là một trong những cái nôi âm nhạc thế giới khi đây là nơi khai sinh của opera, loại hình nghệ thuật vang danh toàn cầu đóng vai trò quan trọng trong âm nhạc cổ điển. Ngoài ra, dương cầm (tức đàn piano), một trong những nhạc cụ chủ lực và nổi tiếng nhất của âm nhạc cũng được phát minh tại thành phố này.
Bạn có biết, lục địa bên kia Đại Tây Dương tức "Tân Thế giới" chính thức được đặt theo tên của Amerigo Vespucci người Florence là "America" thay vì tên của Chistopher Colombo (cũng là 1 người Ý khác từ vùng Genova)
Tiếng Ý - thứ tiếng "con đẻ chính tông" của tiếng Latin danh giá - được các đại thi hào và văn chương trau chuốt, gọt giũa trơn tru đến tuyệt mỹ, được các vĩ nhân kiệt xuất, các thánh nhân Phục Hưng ngợi ca không ngớt, phù hợp với thi ca văn học nhất, hoàn hảo không tì vết với âm nhạc, tiếng Ý là thanh điệu của trái tim, là tiếng lòng của nghệ thuật. Tiếng Ý chuẩn không hề xuất phát từ "Thủ Đô Roma" của nước Ý như nhiều người nhầm tưởng - tiếng thủ đô chưa chắc đã là chuẩn, mà tiếng Ý chuẩn bắt nguồn trực tiếp từ phương ngữ của thành phố Florence thủ phủ xứ Tuscany này.
II) HỘI CHỨNG FLORENCE SYNDROME
Nếu như Paris Syndrome là sự thất vọng hụt hẫng cực đoan khi du khách kỳ vọng mường tượng nhiều khi đến Paris.
Nếu như Jerusalem Syndrome là sự ám ảnh tôn giáo cực đoan khiến người khác ảo giác "lên đồng" tại trận khi hành hương đến Jerusalem.
Thì Hội chứng Florence (Florence Syndrome) hay còn gọi là Hội chứng Stendhal (Stendhal Syndrome) là một tình trạng tâm thần học xảy ra khi các cá nhân tiếp xúc tận nơi tận mắt trước những tác phẩm đồ sộ của cái đẹp vĩ đại tuyệt diệu mỹ miều vượt mong đợi mường tượng của họ - điển hình là tại Florence - tòa thành tràn ngập đậm đặc bầu không khí nghệ thuật và kiệt tác, khiến cảm xúc trào dâng cao tột bất ngờ và chiếm trọn tinh thần đánh vào hệ thần kinh của người đó, khiến họ có những biểu hiện chóng mặt, buồn nôn, mất phương hướng, nhịp tim nhanh hồi hộp, xay xẩm mặt mày, đi đứng loạng choạng, cảm giác lâng lâng, hoa mắt, đầu quay vòng như bị say sóng hoặc ngất xỉu, bất tỉnh nhân sự.
Ví dụ điển hình như năm 2018, một du khách đến thăm Phòng trưng bày Uffizi - bảo tàng Phục Hưng danh giá nhất nước Ý và nằm trong top những bảo tàng nghệ thuật được viếng thăm nhiều nhất thế giới - đã bị NHỒI MÁU CƠ TIM khi đang chiêm ngưỡng tác phẩm Sự ra đời của thần Vệ nữ của danh họa Sandro Botticelli.
Nhân viên y tế tại bệnh viện Florence đã quá quen và luôn chuẩn bị các biện pháp ứng phó với những tình huống khách du lịch gặp những biểu hiện tương tự từ nhẹ đến nặng sau khi du khách chiêm ngưỡng bức tượng David của Michelangelo - kiệt tác điêu khắc Phục Hưng nổi tiếng nhất thế giới, những kiệt tác của Phòng trưng bày Uffizi và những bảo vật khác tại thành phố cô đặc nghệ thuật bậc nhất thế giới này.
Từ đầu thế kỷ 19 mặc dù đã có rất nhiều ghi nhận về những người bị ngất khi thưởng thức nghệ thuật Florence, nhưng hội chứng này chỉ được đặt tên khi đến năm 1979, khi được mô tả bởi bác sĩ tâm thần người Ý Graziella Magherini, vị bác sĩ theo dõi quan sát hơn một trăm trường hợp tương tự trong số các khách du lịch tại Florence. Không có bằng chứng khoa học nào xác định hội chứng Stendal-Florence là một chứng rối loạn tâm thần cụ thể; tuy nhiên, có bằng chứng cho thấy các vùng não tương tự liên quan đến phản ứng cảm xúc được kích hoạt khi tiếp xúc với tác phẩm nghệ thuật.
III) LỜI KẾT
Bài đăng này không phải nhằm mục tiêu hù dọa cho mọi người hoảng sợ "Nhồi Máu Cơ Tim" hay bất kỳ bệnh trạng bệnh lý nào khác, nó xảy ra với tỷ lệ khá ít trên thực tế, không phải ai đến Florence cũng xay xẩm chóng mặt hay ngất xỉu khi chiêm ngưỡng những kiệt tác như Tượng David hay các bức vẽ để đời của những vị đại hoa sư trong làng nghệ thuật thế giới.
Hiện tượng này chỉ gặp ở những người quá mến mộ mỹ thuật, nghệ thuật, cái đẹp hay sức thu hút cổ kính, và cảm xúc vỡ òa đến mức không kiểm soát nỗi khi được "hành hương" tận mắt đến "thánh địa nghệ thuật" của thế nhân. Đối với những trường hợp như vậy, các bạn giữ ẩm uống nước ăn uống đầy đủ, giữ cho bản thân tâm thế ổn định, cố gắng hít thở đều và chiêm ngưỡng kiệt tác cái đẹp dưới tâm trí nhẹ nhàng và thoải mái nhất. Đừng để bụng đói nhịn ăn mất sức và cố đi tham quan trong tình thế vội vàng.
Mặc dù ở Ý, thủ đô Rome (với bề dày lịch sử Đế chế La Mã vĩ đại cùng Vatican đất nước nhỏ nhất thế giới) và thủy thành Venice (với những kênh đào nên thơ cảnh vật độc lạ) gần như chiếm trọn hết spotlight nổi tiếng nhất trong quan niệm du lịch của người Việt nói chung, nhưng Florence cũng xứng đáng để mọi người biết đến và nhận thức về cái đẹp vĩ đại của nó - kinh đô văn hóa linh hồn hiện thân của chính nước Ý, cũng như là cái nôi khai sinh của thời Phục Hưng làm thay đổi cả tiến trình lịch sử nhân loại, và xứng đáng để cân nhắc kế hoạch Florence trong lịch trình du lịch Ý của mọi người, chứ không chỉ là Rome hay Venice không thôi.
Florence là ngã ba huyết mạch giao thông trọng điểm, kết nối Rome trung tâm đất nước - với khu vực miền Bắc nước Ý (Bologna, Milan, Venice vân vân), và luôn có tàu xe rất nhiều. Nhà ga chính của Florence tên là "FIRENZE SANTA MARIA NOVELLA" để mọi người tra cứu - hầu hết các chuyến tàu xuyên Bắc Nam đều dừng ở nút giao Florence, từ Rome trước khi lên miền Bắc, hoặc từ miền Bắc dừng ở Florence trước khi về Rome.
Florence cũng là trái tim là thủ phủ của toàn xứ Tuscany mộng mơ nổi tiếng, từ Florence kết nối với các vùng quê khác của Tuscany khá dễ dàng bằng tàu xe. Từ Florence tàu dọc theo sông Arno thơ mộng đổ ra biển, đến được Pisa để bạn có thể chiêm ngưỡng Biểu tượng Tháp Nghiêng của nước Ý là 1 tiếng tàu, kết nối khá tiện. Và cũng từ cung đường Pisa, tham quan 5 Làng Di Sản UNESCO Cinque Terre khá tiện lợi và thuận đường.
Theo thiển ý cá nhân mình, với tư cách là một người sống ở Rome và có thể có thiên vị đối với Rome, thì quan niệm cho rằng "Đến Rome, đến thủ đô, là đã đến nước Ý rồi" - quan niệm này không hẳn là đúng, và thực sự nó cũng chưa trọn vẹn. Rome (tính cả bên trong lòng là Vatican) là di sản chung của toàn thể nhân loại, kế thừa từ La Mã vĩ đại và bản thân Rome có danh tính riêng, có cốt cách riêng, và đặc thù vị thế của riêng mình. Như Robert de Niro đã từng nói, "Nước Ý đã đổi thay, nhưng Rome vẫn mãi là Rome thôi", là Thành phố Vĩnh Hằng của thế gian. Hay Venice cũng chỉ là 1 khía cạnh độc lạ đặc thù, một bộ mặt đa dạng khác của nước Ý, chưa chắc đã có thể là bộ mặt cho toàn nước Ý.
Chỉ có Florence mới đủ tư cách thực sự để đại diện cho nước Ý, vì nó là cái nôi linh hồn của nước Ý, tiếng nói ngôn ngữ của nước Ý cũng xuất phát từ đây mà ra, sự gắn kết, tri thức, nghệ thuật và nhân văn cùng Phục Hưng khởi sinh từ Florence tạo nên giá trị cơ bản và di sản vững chắc để định hình nên tinh thần Ý văn hóa Ý. Những ai yêu nước Ý và những ai mến mộ nước Ý, thì không thể bỏ qua Florence được, và cũng có thể nói, đến Ý mà chưa đến Florence, thì chưa thực sự đến Ý vậy. Rome được chọn làm thủ đô của nước Ý chẳng qua vì bề thế tầm vóc lịch sử di sản của La Mã quá lớn quá vĩ đại, còn Florence mới là kinh đô văn hóa khởi nguồn và linh hồn thực sự của nước Ý.
-----
Chúc mọi người có chuyến du lịch nước Ý nhiều kỷ niệm, nhiều niềm vui và an toàn trong dịp mùa hè này.
Thụ - thổ địa local Rome, học Bác sĩ Y khoa Đại học Rome, chi hội trưởng sinh viên Việt Nam tại Rome.
Credit ảnh: Hình tự chụp chính chủ bằng điện thoại bình thường, không phải ảnh lấy trên mạng.
